- Bu içerik bir çeviri içeriğidir.
Ben Shirley Griffith, ben de VOA Special English Programı EXPLORATIONS’dan Steve Ember.
Bugün Amerikalı bilim insanı Carl Sagan’dan bahsediyoruz. Hayatının çoğunu evrende uzay yolculuğunu mümkün kılmak için harcadı. İnsanların bilimi anlamalarına da yardımcı oldu.
Yıl 1947. 12 yaşındaki Carl Sagan, New York, Brooklyn’in doğusundaki küçük bir evin önünde duruyor. Karanlık gökyüzüne bakıyor. Birkaç dakika sonra, aradığı noktayı buluyor. Gece gökyüzünde açık kırmızı bir renk. Carl, Mars gezegenine bakıyor.
Carl, Amerikalı yazar Edgar Rice Burroughs’un bir kitabını okumayı yeni bitirdi. Bu, Dünya’dan Mars gezegenine seyahat eden bir adamın hikayesi. Orada birçok garip ve ilginç yaratıkla tanışır. Kitabın adı ‘Mars Prensesi’dir. Bay Burroughs’un Mars’a seyahatler hakkında yazdığı birçok kitaptan sadece biri. ‘Mars Prensesi’nde, Mars’a seyahat eden bir kişi gezegene birkaç dakika bakarak bir yolculuk yapabilir. Daha sonra orada garip bir güçle tanışır.
Carl Sagan kızıl gezegeni izliyor. Mars gezegenine kadar uzayın karanlık ve soğuk mesafesinden geçmeyi hayal ediyor. Bir süre sonra, genç Carl bunun olmayacağını fark eder. Evine girmek için döner ancak zihninde şunları söyler: ”Bir gün… Bir gün Mars’a seyahat etmek mümkün olacak.”
Çok Okunanlar
Carl Sagan’ın Mars’a gitme şansı olmadı. 1996 yılının Aralık ayında hayatını kaybetti. Bununla birlikte; hayatı boyunca yaptığı çalışmaların çoğu, Amerikan Pathfinder aracının Mars’a inmesini mümkün kıldı. Araç, 4 Temmuz 1997 yılında indi. Kısa bir süre sonra Dünya’ya kızıl gezegen hakkında birçok bilgi ve binlerce fotoğraf göndermeye başladı.
Carl Sagan’ın arkadaşları ve ailesi; Mars’tan gelen yeni bilgilerden son derece mutlu olduklarını ve Pathfinder’ın öğrenmemize yardım ettiği şeyleri mümkün olduğunca çok insana anlatacaklarını söylediler. Carl Sagan bir bilim insanıydı. Aynı zamanda harika bir öğretmendi. Son derece karmaşık bilimsel fikirleri, milyonlarca insana kolayca anlaşılabilecek şekilde açıklamak için çabaladı. Zor bilimi eğlenceli hale getirdi. Carl Sagan, 1934 yılında New York Brooklyn’de doğdu. Çocukken bile bir bilim insanı olmak istedi. Bir bilim insanı olmaya karar vermesine yardımcı olan ise, bir çocuğun yıldızlarla ilgili bilim kitabı olduğunu söyledi. Sagan, Güneş’in aslında Dünya’ya çok yakın bir yıldız olduğunu anlatan bir kitap okuduğunu söyledi. Kitapta ayrıca gece gökyüzündeki yıldızların çok uzaktaki ”güneşler” olduğu yazıyordu.
Carl Sagan’ın büyüdüğünde yıldızları ve gezegenleri araştırması şaşırtıcı olmasa gerek. Çalışmalarını Chicago Üniversitesinde gerçekleştirdi. Daha sonra Harvard Üniversitesinde ve Cornell Üniversitesinde astronomi eğitimi verdi.
1950’lerde Sagan ilk uzay uçuşlarının bazılarında kullanılan mekanik araçların tasarlanmasına katkıda bulundu. Kendisi ayrıca sonradan uzaya gönderilen araçlar sayesinde doğru olduğu kanıtlanan iki önemli bilimsel teori yayınladı. Birinci teori, Venüs’ün aşırı derecede sıcak olduğuydu. Diğeri ise bilim insanlarının o dönemki tahminlerinin aksine Mars’ta bitkilerin yetiştiği bir mevsimin yaşanmadığıydı. Mars yüzeyinde bitki örtüsü olduğu düşünülen bu koyu renkli bölgelerin aslında gezegenin atmosferinde meydana gelen büyük toz fırtınaları olduğunu ileri sürdü.
Sagan, Amerika’nın Güneş Sistemindeki gezegenleri keşfetme çalışmalarında etkin olarak yer alıyordu. Mariner 9’un Mars’a yolculuğu üzerinde çalışan ekibin bir üyesiydi. Araç 1971’de fırlatıldı. Mariner 9, başka bir gezegenin yörüngesine yerleşen ilk uzay aracı oldu.
Sagan, başarıyla Mars yüzeyine iniş yapan ilk uzay araçları olan Viking 1 ve Viking 2’nin iniş yapacağı bölgelerin kararlaştırılmasına yardımcı oldu. Ayrıca Jüpiter’i inceleyen ilk uzay aracı olan Pioneer 2 ve Jüpiter ile Satürn’ün ötesine ilerleyen Pioneer 11 üzerinde çalıştı.
Carl Sagan, Voyager 1 ve Voyager 2 uzay araçlarını Güneş Sistemimizin ötesine yollayan bilimsel ekibin bir üyesiydi. Uzak gelecekte bu uzay araçlarının uzayda yaşayan varlıklar tarafından bulunması ihtimalini göz önünde bulundurarak Voyager’a bir mesaj yerleştirme fikrini ortaya attı.
Sagan bu mesajın içeriği üzerinde aylarca çalıştı. Bu çok zorlu bir görevdi. Voyager uzay araçları Güneş Sistemimizden ayrıldıklarında birçok farklı dilde “Merhaba” mesajı içeriyordu. Bunların yanı sıra okyanuslarımızda yaşayan dev balinaların seslerini ve Dünya’nın birçok değişik ülkesinden çeşitli türlerde müzikler içeren 90 dakikalık bir kaydı bulunduruyordu. Carl Sagan Dünya gezegeninden gelen bir selamlama mesajı oluşturmuştu.
Carl Sagan oldukça başarılı bir bilim insanı ve üniversite profesörüydü. Aynı zamanda yazarlık konusunda da oldukça başarılıydı. Ömrü boyunca altı yüzden fazla popüler bilimsel makale, 12’den fazla kitap yazdı. 1978’de bu kitaplardan biri olan Cennetin Ejderleri (orijinal adıyla Dragons of Eden: Speculations on the Evolution of Human Intelligence) Pulitzer Ödülü’ne layık görüldü. Hatta 1980’lerde bir bilim kurgu eserinin yazılmasına bile yardım etti. Contact (Mesaj) adlı bu kitap, dünya dışı varlıklar ve insanlar arasında yaşanan ilk etkileşimi anlatıyordu. Daha sonra popüler bir film olarak uyarlandı.
Carl Sagan, çeşitli televizyon programlarına birçok kez konuk olmasıyla hafızalarda yer etmiştir. Televizyonu, bilimi insanlar arasında yaygınlaştırma çabalarında etkin bir araç olarak kullandı. 1980’de bilimle ilgili bir televizyon dizisinde yer almasıyla ün kazandı.
Programın ismi “Cosmos” idi. 60 farklı ülkeden 400 milyon kişi tarafından izlenen programda atomlardan evrene kadar birçok bilimsel konudan bahsediliyordu. Sagan bu programdan yola çıkarak popüler bir kitap yazdı. Milyonlarca insan Carl Sagan’ı 1970’ler ve 1980’lerde televizyonda gördü. Özellikle gece geç saatlerde yayınlanan televizyon programı “The Tonight Show with Johnny Carson’da bilim ve bilimsel keşifler hakkında konuşmayı severdi. Bay Sagan, “The Tonight Show” davetlerini her zaman kabul etmeye çalıştığını söyledi çünkü onu yaklaşık on milyon kişi izlerdi, genellikle bilimle ilgilenmeyen insanlar bile.
Carl Sagan televizyonda iyi bir hikaye anlatıcısıydı. Karmaşık bilimsel fikirleri basit yollarla açıklayabildi. Bilimle ilgili artan kamusal heyecanın daha fazla halk destekçisi elde etmenin iyi bir yolu olduğuna inanıyordu. Bilim ve bilimsel çalışmalar için paranın çoğunun halktan geldiğini ve insanların paralarının nasıl harcandığını bilmeleri gerektiğini söyledi.
Bazı bilim insanları, Carl Sagan’ı televizyonda çok fazla göründüğü için eleştirdiler. Bilim konusunda yeterince ciddi olmadığını, bilimi popüler hale getirmek için televizyonda görünmek için çok fazla zaman harcadığını söylediler.
Diğer bilim insanları, bilimi açıklama çabalarına değer verdi. Mesajının neşe ve anlamla ilettiğini söylediler. Carl Sagan’ın son kitaplarından birinin adı “Soluk Mavi Nokta: Uzaydaki İnsanın Vizyonu”.
Bay Sagan, kitap fikrini Voyager 1 uzay aracı tarafından çekilen bir fotoğraftan aldığını söyledi. Voyager, Neptün gezegenini geçerken kameralarını uzaktaki Dünya’ya çevirdi ve Dünya’nın soluk mavi bir nokta olarak resmini çekti. Sagan, Dünya’yı şu şekilde tanımladı:
CARL SAGAN: O noktaya tekrar bakın. Bu nokta bizim evimiz. O biziz. Sevdiğiniz ve tanıdığınız, adını duyduğunuz, yaşayan ve ölmüş olan herkes onun içinde bulunuyor. Tüm neşemizin ve kederimizin toplamı, binlerce birbirini yalanlayan din, ideoloji, ve iktisat öğretisi; insanlık tarihi boyunca yaşayan her avcı ve toplayıcı, her kahraman ve korkak, her medeniyet kurucusu ve yıkıcısı, her kral ve çiftçi, her aşık çift, her anne ve baba, her umut dolu çocuk, her mucit, her kâşif, her ahlak hocası, yozlaşmış her politikacı, her şöhret yıldızı, her “yüce önder”, her aziz ve günahkâr işte orada yaşadı; bir güneş ışınında asılı duran o toz zerreciğinin içinde.
Dünya, dev bir evrensel arenada yer alan çok küçük bir sahnedir. Bütün o komutan ve imparatorların akıttıkları kan göllerini düşünün … şan ve şöhret içerisinde, bu noktanın küçük bir parçasında kısa bir süre için efendi olabildiler. Bu noktanın bir köşesinde yaşayanların, başka bir köşesinde yaşayan ve kendilerinden zar zor ayırt edilebilen diğerleri üzerinde uyguladıkları zulmü düşünün … anlaşmazlıkları ne kadar sık, birbirlerini öldürmeye ne kadar istekliler, nefretleri ne kadar da yoğun!
Bu soluk ışık noktası, bütün o kasılmalarımıza, kendi kendimize atfettiğimiz öneme ve evrende öncelikli bir konuma sahip olduğumuz yolundaki yanlış inancımıza meydan okuyor. Gezegenimiz, çevremizi saran o büyük evrensel karanlığın içerisinde yalnız başına duran bir toz zerreciğidir. İçinde yaşadığımız bilinmezlik ve bütün bu enginliğin içerisinde, başka bir yerden bir yardımın gelip bizi bizden kurtaracağına dair hiçbir ipucu yoktur.
Dünya, şu ana kadar yaşam barındırdığı bilinen tek gezegen. En azından yakın gelecekte, türümüzün göçebileceği başka hiçbir yer yok. Evet, ziyaret ediyoruz. Ama henüz yerleşemiyoruz. Beğensek de beğenmesek de, Dünya şu an için yaşadığımız yegâne yer. Gökbiliminin alçakgönüllü ve kişiliği geliştiren bir uğraşı olduğu söyleniyor. Bana kalırsa, insan kibrinin akıl dışılığını, küçük Dünyamızın uzaktan çekilmiş bu görüntüsünden daha iyi gösterebilecek bir şey yoktur. Bu görüntü, bildiğimiz tek evimiz olan bu soluk mavi noktayı daha içten paylaşmamız ve koruyup şefkat göstermemiz gerektiği konusundaki sorumluluğumuzun altını çiziyor.
Carl Sagan, 20 Aralık 1996’da, Washington Seattle’da öldüğünde 62 yaşındaydı. Seattle’da bir tıp merkezinde kemik iliği hastalığı nedeniyle tedavi görüyordu.
Bu Özel İngilizce programı Paul Thompson ve Nancy Steinbach tarafından yazılmıştır. Paul Thompson ve Mario Ritter tarafından hazırlanmıştır.
VOA Special English programı EXPLORATION için gelecek hafta yine bize katılın!
Shirley Griffith ve Steve Ember
